เปิดผลวิจัย “คนไทยมองตัวเองอย่างไรในมิติคุณธรรม”

     วันนี้จะพามาดูผลงานวิจัย ด้าน “คุณธรรม” ซึ่งคนไทยมองตัวเองอย่างไร ในยุคสังคมปัจจุบัน ที่เกิดการเปลี่ยนแปลงในด้านต่าง ๆ อย่างรวดเร็ว รวมถึงการเผชิญความเสี่ยง ทั้งการเกิดโรคอุบัติใหม่ หรือการก้าวให้ทันโลกแห่งเทคโนโลยี 

     ศูนย์คุณธรรม (องค์การมหาชน) ร่วมกับคณะศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ (มศว.) ทำการสำรวจคนไทย ภายใต้สถานการณ์คุณธรรมในสังคมไทยปี 2565   โดยแต่ละบุคคลเป็นผู้ประเมินพฤติกรรมตนเอง (Self reflection behavior) 5 ประเด็น คือ พอเพียง วินัย, รับผิดชอบ, สุจริต, จิตสาธารณะ และกตัญญู ซึ่งดัชนีชี้วัดคุณธรรม สำรวจใน 6 ภูมิภาค ใน 3 ช่วงวัย คือ เด็ก และเยาวชน, วัยทำงานตอนต้น และวัยทำงาน ใน 6 กลุ่มอาชีพ คือ เกษตรกรรม, รับราชการ / พนักงานรัฐ, พนักงานเอกชน, พนักงานรัฐวิสาหกิจ, รับจ้างทั่วไป และธุรกิจส่วนตัว/ อิสระ

     ทุนชีวิต เป็นการประเมินพลังบวกของระบบนิเวศที่อยู่รอบตัวมนุษย์ใน 5 พลัง คือ พลังตัวตน, พลังครอบครัว, พลังสร้างปัญญา / พลังองค์กร, พลังเพื่อนและกิจกรรม  และพลังชุมชน โดยทั้งดัชนีชี้วัดคุณธรรมและทุนชีวิต สำนักงานสภาพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ (สศช.) กำหนดให้เป็นตัวชี้วัดในระดับประเทศ

     การศึกษาวิจัย สำรวจกลุ่มประชากรไทยวัย 13 - 60 ปีทั่วประเทศ  แบ่งเป็น 3 ช่วงวัย คือ วัยเด็ก และเยาวชน อายุ 13 - 24 ปี, วัยทำงาน อายุ 25 - 40 ปี และวัยผู้ใหญ่อายุ 41 ปีขึ้นไป ใน 3 หัวข้อหลัก  ได้แก่

1. รวบรวมสถานการณ์สำคัญด้านคุณธรรมในปีที่ผ่านมา
2. ประเมินสถานการณ์คุณธรรม จากดัชนีชี้วัดคุณธรรม 5 มิติ 
3. การสำรวจต้นทุนชีวิต 5 พลังหรือ 5 ด้าน  

     ผลการศึกษาทั้ง 3 ด้าน สะท้อนให้เห็นถึงทัศนคติของคนไทยและสังคมไทยที่มีต่อ “คุณธรรม” ในยุคปัจจุบัน ว่าภาพรวมคุณธรรมคนไทยมองตัวเองแค่พอใช้  ยังยึดมั่นกตัญญู วัยเกษียณลดความพอเพียง 

     ผลจากงานวิจัย ยังพบว่า คนไทยทุกช่วงวัย ประเมินว่าตนเองมีคุณธรรมครบ 5 ด้าน แต่อยู่ในระดับพอใช้เท่านั้น คนไทยยังมีความกตัญญูสูง แต่มีความสุจริตในระดับพอใช้ และความพอเพียงในระดับน้อย 

     โดยมิติคุณธรรมด้านความกตัญญู กลุ่มตัวอย่างทุกช่วงวัย ประเมินตัวเองว่า มีความกตัญญููในระดับมาก สะท้อนให้เห็นว่าความกตัญญู ซึ่งเป็นคุณธรรมดั้งเดิมของสังคมไทยยังคงได้รับความสำคัญจากคนยุคปัจจุบัน 

     ขณะที่คุณธรรมในด้านความสุจริต คนวัยเด็ก และวัยทำงาน ประเมินตัวเองอยู่ในระดับพอใช้ เท่านั้น ซึ่งสะท้อนให้เห็นว่า ควรมีการส่งเสริมคุณธรรมด้านสุจริตในสังคมไทยให้มากขึ้น

     คุณธรรมที่ได้รับผลกระทบจากสถานการณ์ปัจจุบัน คือ คุณธรรมในด้านความพอเพียง ซึ่งประชากรวัยผู้ใหญ่อายุ 41 ปีขึ้นไป ประเมินว่าตนเองมีความพอเพียงในระดับน้อย  โดยคณะนักวิจัยชี้แนะถึงสาเหตุว่าอาจเป็นเพราะได้รับผลกระทบทางเศรษฐกิจ จากสถานการณ์โรคระบาดโควิด - 19 ในช่วง 3 ปี ที่ผ่านมา ทำให้คนวัยนี้ต้องนำเงินออมมาใช้จ่ายก่อนเกษียณ มากกว่าที่เคยคาดการณ์ไว้

     ผลวิจัยในมิติคุณธรรมด้าน “ต้นทุนชีวิต 5 พลัง” ของคนไทย พบว่าแม้ภาพรวมอยู่ในเกณฑ์ดีสำหรับทุกช่วงวัย  แต่พลังชุมชนยังมีน้อยและควรมีการเสริมสร้างชุมชนเข้มแข็งเพิ่มขึ้น 

     ต้นทุนชีวิต 5 พลัง ส่งผลต่อทัศนคติและพฤติกรรมของบุคคล ซึ่งประชากรกลุ่มตัวอย่างทุกช่วงวัย ประเมินว่า ตนเองมีพลังชุมชนน้อยกว่าพลังอื่น ๆ  ข้อชี้แนะ คือ ควรเร่งส่งเสริม หรือออกแบบกิจกรรมเพื่อเสริมสร้างพลังชุมชนให้กลับมาเข้มแข็ง เช่น กิจกรรมเปิดโอกาสให้เด็กได้เข้ามามีส่วนร่วมในการออกแบบกิจกรรมของชุมชน เป็นต้น

     สถานการณ์คุณธรรมในสังคมไทยปัจจุบัน ยังสะท้อนถึงสภาวะที่น่ากังวลด้านคุณภาพชีวิตคนไทย เช่น   สถานการณ์ “หนี้ครัวเรือนพุ่งสูงสุดในรอบ 18 ปี”  สถานการณ์ “ผู้สูงวัยเผชิญภาวะอยู่ตามลำพัง” ขาดคนดูแล  รวมถึงสัญญาณเตือนจากอันดับเชิงคุณภาพชีวิตในระดับโลก ในสถานการณ์วิกฤติคุณภาพสิ่งแวดล้อมไทยย่ำแย่ 

     สถานการณ์อุบัติเหตุ ในปี 2565 พุ่งสูงขึ้น สาเหตุจากการขาดวินัยการขับขี่  สถานการณ์ที่เกี่ยวกับโลกไซเบอร์ทั้งสารพัดเรื่องหลอกลวงในโลกออนไลน์และสื่อออนไลน์ กับภัยคุกคามเยาวชน และปัญหาครอบครัว  ในขณะที่ ปรากฏการณ์จิตอาสา เมื่อคนดีต้องมีพื้นที่ยืน เป็นสถานการณ์คุณธรรมที่สะท้อนทัศนคติคนไทยทั้งเชิงบวก และลบ

     โดยผลวิจัย ถืองานวิชาการที่จะเป็นฐานสำคัญของการขับเคลื่อนทางสังคมในมิติคุณธรรม โดยอิงจากองค์ความรู้ และข้อมูลที่สอดรับกับสถานการณ์ปัจจุบัน ขณะที่ศูนย์คุณธรรม มีบทบาทในการพัฒนาองค์ความรู้ และนวัตกรรมเพื่อให้เครือข่ายทางสังคม ได้นำองค์ความรู้ และนวัตกรรมไปใช้ขับเคลื่อนงานด้านคุณธรรม ตามบริบทของแต่ละหน่วยงาน และเป็นฐานองค์ความรู้ที่สามารถนำมาประกอบการตัดสินใจ กำหนดนโยบาย และออกแบบกระบวนการส่งเสริมคุณธรรมในระดับปฏิบัติการ

ข้อมูล ณ วันที่ 15 มีนาคม 2566
แหล่งที่มา :ศูนย์คุณธรรม (องค์การมหาชน)
เลขที่ 69 อาคารวิทยาลัยการจัดการ มหาวิทยาลัยมหิดล ชั้น 16 - 17 ถ.วิภาวดีรังสิต แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรุงเทพฯ
เบอร์ติดต่อ : 0 2655 9900

มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ (มศว)
เบอร์ติดต่อ : 0 2649 5000

ข้อมูลเพิ่มเติม1
ข้อมูลเพิ่มเติม2